De uit 2018 stammende Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (Wmcz) wordt komend jaar geëvalueerd. Een mooie gelegenheid om eens goed na te denken over de (mede)zeggenschap van cliënten en hun omgeving in de zorg. Wat mij betreft gaat deze wet flink op de schop en wordt veranderd in een Wet eigenaarschap burgers.
Lokaal ecosysteem voor maatschappelijke gezondheid
Zorg is niet oneindig, we moeten leren omgaan met schaarste, dat is wel duidelijk geworden. De klassieke reflex waarbij het zorgaanbod centraal staat (wij nemen het wel over) zal als het goed is plaatsmaken voor een beweging waarbij formele zorg intensief samenwerkt en samenvloeit met informele en semiformele zorg. Dit houdt tevens een transitie in van een medisch naar een welzijnsmodel. Er is meer ruimte nodig voor wat mensen samen kunnen, voor zorgzame gemeenschappen. De formele zorg- en welzijnswereld moet hierbij gaan aansluiten en aanvullend werken, zich aanpassend aan de schaal waarop mensen zich verbonden voelen: de wijk of het dorp. Zo vormen zij samen een nieuw lokaal ecosysteem voor maatschappelijke gezondheid.
Bijpassende wetgeving
Maar hoe passen we daarop onze wetgeving rond medezeggenschap aan? Hier wil ik als voorzet graag twee belangrijke uitgangspunten voorstellen:
- Regel de zeggenschap niet meer op instellingsniveau, maar op wijk- of dorpsniveau
Steeds minder mensen maken gebruik van slechts één zorginstelling. In de netwerkzorg die het IZA ambieert werken vele organisaties naadloos samen. Dan heeft het ook geen zin om een cliëntenraad voor elke organisatie apart in te richten. In plaats daarvan is het zinvol om inwoners verregaande invloed te geven over hoe de integrale zorg in hun wijk of dorp is georganiseerd. Van cliëntenraad naar burgerraad.
- Van medezeggenschap naar eigenaarschap
In het licht van de vermaatschappelijking van de zorg dienen bewoners van wijken échte zeggenschap te krijgen over hun leefomgeving. Zo worden ze ook uitgedaagd om eigenaarschap te ontwikkelen: het gevoel dat men (mede)verantwoordelijkheid draagt voor de inrichting en uitvoering van zorg en welzijn in hun wijk of dorp. Vanuit de gedachte: versterk de gemeenschap, ontlast de zorg.
Laten we de komende tijd samen (overheden, zorgpartijen én burgers) grondig nadenken over hoe we dit gaan organiseren. Organisaties die burgers vertegenwoordigen, zoals NLZVE, LOC Waardevolle Zorg en Espria Ledenvereniging, denken hierover graag mee.
